Tezhip Sanatı Nedir?
Nasıl Yapılır? Nerelerde Kullanılır?
Kanuni Sultan Süleyman döneminde en parlak dönemini yaşayan tezhip sanatı, günümüzde çok popüler olmasa da hala varlığını sürdürmektedir. Tezhip sanatıyla ilgili fikir sahibi olmayanlar için kısa ve bilgilendirici bir yazı;
Tezhip sanatının İslamiyet öncesine dayanan derin bir geçmişi vardır. İslamiyet öncesindeki Türk toplumları tarafından uygulanmıştır. Ancak Osmanlı zamanında zirveye ulaşmıştır. Günümüzde hala kullanılmaktadır ama elbette eskisi kadar yoğun değildir. Tezhip dilimize Farsçadan girmiştir.
Altın kullanılarak yapıldığından değerli malzemeler için tercih edilmiştir. Tezhip sanatı uygulanırken belli motifler kullanılır.
Osmanlı döneminde, Kanuni Sultan Süleyman devrinde, tezhip sanatı en parlak dönemini yaşamıştır. Günümüzde de birçok alanda kullanılır ancak gözle görülür derecede değildir. Genellikle sanatta kullanılan belli motiflerin kumaş üzerine desen olarak uygulandığı görülür.
Tezhip sanatı günümüzde daha çok bu şekilde yaşatılmıştır. Ancak elbette hala tezhip sanatını kaidelerine uygun olarak uygulayan bu işin ustaları da vardır. Geleneksel çizgilerden hoşlananlar için çok ideal bir dekorasyon aracıdır. Tezhip sanatı ile tasarlanmış ve üretilmiş levhalar, sandıklar ve kutuları tercih ederek sanatı evinize taşıyabilirsiniz.
1 Tezhip Sanatı Nedir?
2 Tezhip Sanatı Nasıl Yapılır?
3 Tezhip Sanatının Kullanım Alanları
4 Tezhip Sanatında Hangi Malzemeler Kullanılır?
Tezhip Sanatı Nedir?
Altın ve süsleme kelimelerinin bir arada olması anlamına gelen tezhip kelimesi, dilimize Farsçadan kazandırılmıştır. Ortaya çıkışı ve gelişmesi; ferman, Kuran ayetleri gibi değerli yazıların, kâğıda ya da levhalara işlenmesi ve manevi değeri göstermek amacıyla olmuştur. Altın maddesine renk verilerek kullanılırsa çeşitli renklerde hazırlanabilir. Kanuni döneminde en favori renk lacivertti. Bu dönemde Osmanlı hanedanına ait kıyafetler tezhiplenmiştir. Bu kıyafetlerin yüzeyleri hattatlar tarafından ayetlerle, hadislerle doldurulmuştur. Tezhip sanatının uygulama teknikleri; klasik tezhip, halkar, zerefşan, saz yolu, Şukufe ve münhanidir.
Tezhip Sanatı Nasıl Yapılır?
Tezhip sanatında temel olarak kullanılan malzeme altın veya boyadır. Altın madde, dövülerek incecik bir tabaka haline getirilir. Sanatta varak olarak kullanılmak üzere hazırlanır. Altın, varak suyun içerisinde ezilerek jelâtin malzeme ile karıştırılır. Böylece karışım belli bir kıvama gelir. Boyalarsa genelde toprak boya olanlardan seçilir. Günümüzde ise sentetik boyalar daha sık kullanılmaktadır.
Tezhip sanatçısına müzehhip adı verilir. Müzehhipler, kâğıdın üzerine çizmiş olduğu motifi önce sert bir çinko altlık üzerine koyar ve çizgileri nokta nokta olacak şekilde iğne yardımıyla deler. Sonra noktalanmış kâğıdı, sanatını icra edeceği zeminin üzerine koyar. Delikleri yapışkan bir siyah toz madde ile doldurur. Delikli olan kâğıt kaldırılır ve altında motifin zemine çıkmış olduğu görülür. Motif iyice belirgin hale getirildikten sonra altın veya boya yardımı ile doldurularak tezhip sanatı icra edilir.
Tezhip Sanatının Kullanım Alanları
Tarihsel dönemlerde sık sık kullanılan fermanlarda, tuğralarda, yazma kitaplarda kullanılmıştır. Günümüzde bunlar yapılmadığı için yine eskiden beri olmak üzere kitap ciltlerinde, minyatürlerde, kutu ve sandık süslemelerinde kullanılmaktadır. Ancak günümüzde sık olarak; tekstil sektöründe kumaş deseni tasarlamada kullanılır.
Gelenekselliğe dönüşün başlamasıyla beraber de kravat, eşarp gibi günlük kullanıma uygun malzemelerde tezhip sanatına ait motifler yer almaktadır. Bunların dışında inşa alanında mekân süslemelerinde, duvar, tavan ve merdivenlerde, mobilya üretiminde bu sanata ait motifler sıklıkla görülür. Hem günümüzde hem de geçmişte tezhip sanatı, tabanca kılıflarında ve kabzalarında, okların içine koyulduğu ok kaplarında da sıklıkla kullanılmıştır.
Tezhip Sanatında Hangi Malzemeler Kullanılır?
Farklı ayarlarda altınlar kullanılabilir ama eritilmiş olmalıdır. Altının ayarına göre değerinde artış yapılabilir. Sanatı yapmak için fırçaya ihtiyacınız olacaktır ama tüm numaralarını edinmek işinizi kolaylaştırır. Çok ince ucu olan kaliteli bir kurşun kalem, guvaj boyalar, buğday nişastası, arap zamkı, şap, mukavva, maket bıçağı, çini mürekkebi, yapıştırıcılar, cetvel ya da diğer ölçüm aletleri, altın ezmek için kap, aydınger kâğıt tezhip sanatı için gerekli diğer malzemelerdir.
