Anadolu'da Kurulan Yararlı ve Zararlı Cemiyetler

1.Türklerin Kurdukları Zararlı Cemiyetler

Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti:Kurtuluşun padişah ve halifenin buyruklarına uymakla gerçekleşeceğine inanan kişilerin kurduğu cemiyettir.

Hürriyet ve İtilaf Cemiyeti:II. Meşrutiyet döneminin önemli siyasi kuruluşudur. İttihat ve Terakki Partisi’nin iktidarını yıkmak için mücadele etmiştir. Mondros Ateşkesinden sonra İtilaf Devletleri ile işbirliği yaparak Anadolu hareketine karşı çıkmıştır.

İngiliz Muhipleri Cemiyeti:Kurtuluşun İngiliz mandasına girmekle olacağını düşünenlerin kurduğu cemiyettir. Anadolu’da ayaklanmalar çıkararak ulusal direnci engellemek istemiştir. Osmanlı devlet adamları ve padişah da derneğin üyeleri arasındaydı. Bu nedenle diğer cemiyetlere göre daha fazla yaptırım gücüne sahiptir.

Teali-İslam Cemiyeti:Merkezi İstanbul’dadır. Medrese öğrencileri ve öğretmenleri tarafından kuruldu.

Osmanlı Devleti’nin içine düştüğü bunalımdan kurtulması için dine yönelmeli, halifenin buyruklarına uyulmalı,   şeriat ve halifelik makamlarının güçlendirilmesi gerektiğini savundular.

Kürt-Teali Cemiyeti:Wilson ilkelerine göre İngiliz desteği ile bağımsız bir Kürdistan kurmayı amaçlıyordu.

Wilson İlkeleri Cemiyeti:İstanbul’da bulunan bazı aydınlar, vatanın kurtuluşu için Amerikan mandasını savunmuşlardır.

2. Azınlıklar Tarafından Kurulan Zararlı Cemiyetler

Mavri Mira  Cemiyeti:Merkezi İstanbul’dur. Rum Patrikhanesi tarafından kuruldu. Yunan Kızılhacı, Resmi Göçmenler Komisyonu, Yunan Rum okullarındaki izcilik kurumları Mavri Mira’nın emri altında bulunuyordu. Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmayı amaçlıyordu.

Rum Pontus Cemiyeti:Merkezi Samsun’dur. Doğu Karadeniz’de eskisi gibi Rum Pontus Devleti’ni kurmayı amaçlıyordu. Faaliyetlerine en geç son veren azınlık cemiyetidir.

Etnik-i Eterya Cemiyeti:Yunanlıların milli cemiyetidir. 18. yy’da kuruldu. Trabzon ve çevresinde bağımsız bir Pontus Rum Devleti kurmayı amaçlıyordu. Türkleri en uzun süre uğraştıran azınlık cemiyetidir.

Ermeni Taşnak-Hınçak Cemiyetleri:1836’da İsviçre’de kuruldu. Daha sonra merkezini Londra’ya taşıdı. Ermeni patriği öncülüğünde mücadele veren bu cemiyetin amacı; Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermeni Devleti kurmaktı.

NOT:Azınlıkların kurduğu bu cemiyetleri İtilaf Devletleri desteklemiştir. Kuruluş amaçları İtilaf Devletlerinin Anadolu’yu işgalini kolaylaştırmaktı. Genel amacı bağımsız devlet kurmaktı.

3.Milli Varlığa Yararlı Cemiyetler (Ulusal Örgütler)

Trakya Paşaeli Cemiyeti:1918’de Mavri Mira Cemiyeti’ne karşı Edirne’de kuruldu. Trakya bölgesindeki Rum işgaline karşı kuruldu. Amacı; Batı Trakya’yı içine alan ayrı bir devlet kurmaktı. Basın-yayın yoluyla kamuoyu oluşturmuş.

Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:Doğuda bir Ermeni devleti kurulmasını önlemek amacıyla kuruldu. Merkezi İstanbul’du, Erzurum ve Elazığ’da da şubeleri vardı. Doğu Anadolu’da oturan bütün halkın dini ve siyasi haklarına sahip çıkmayı amaçladı. Erzurum Kongresi’nin toplanmasına öncülük etti.

NOT:Ulusal mücadeleye katkısı en fazla olan cemiyettir.

İzmir Müdafaa-i Hukuk-i Osmaniye Cemiyeti:İzmir’de Yunan işgalini önlemek için kuruldu. İzmir’in Türklüğü hakkında dünya kamuoyunu aydınlatmayı amaçladı. Anadolu’ya silah ve cephane gönderilmesine yardımcı oldu. Daha sonra ismini “Redd-i İlhak Cemiyeti” olarak değiştirdi.

Redd-i İlhak Cemiyeti:İzmir’in Yunanlılarca işgaline karşı kuruldu. Balıkesir ve Alaşehir Kongrelerinin toplanmasını sağladı. Kuva-i Milliye hareketini başlattı.

Milli Kongre Cemiyeti:Türkler hakkında dünyada yapılmış ve yapılmakta olan olumsuz propagandaya basın-yayın yoluyla karşılık vermek için kurulmuştur. Basın-yayın yoluyla Türk milletinin haklı davasını tüm dünyaya duyurmaya çalıştı.

Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:Karadeniz ve yöresinin Türklere ait olduğunu savunmak ve Rum Pontus devletine karşı çıkmak için kurulmuştur.

Kilikyalılar Cemiyeti:Merkezi İstanbul’dadır. Adana ve çevresini Fransız işgalinden korumak ve bölgenin Ermenilere verilmesini önlemek amacıyla kurulmuştur.

NOT:Bu ulusal örgütler Sivas Kongresi’nde birleştirilmiş, bir çatı altında toplanmıştır.

Ulusal Örgütlerin Genel Özellikleri

-Bölgesel olarak kurulmuşlar ve ilkeleri milliyetçiliktir.

-İşgallere karşı kurulmuşlardır.

-Milli direniş bilincini uyandırmışlardır.

-Bulundukları bölgenin Türklüğünü korumayı amaçlamışlardır.

-Silahlı mücadele, basın-yayın yoluyla mücadele vermişlerdir.

-Azınlık faaliyetlerini önlemek istemişlerdir.

-Birbirlerinden kopuk hareket etmişlerdir.

-Osmanlı hükümetinin işgallere karşı duyarsız kalması sonucu kurulmuşlardır.

-Kuruluşlarında ulusal iradeyi temsil etmemektedirler.

-Sivas Kongresi’nde birleştirilmişlerdir, böylece ulusal iradeyi temsil etmeye başlamışlardır.